ch. 40
2.40.1
tum matronae ad Ueturiam matrem Coriolani Uolumniamque
uxorem frequentes coeunt. id publicum consilium
an muliebris timor fuerit, parum inuenio:
2.40.2peruicere certe,
ut et Ueturia, magno natu mulier, et Uolumnia duos paruos
ex Marcio ferens filios secum in castra hostium irent et,
quoniam armis uiri defendere urbem non possent, mulieres
precibus lacrimisque defenderent.
2.40.3ubi ad castra uentum
est nuntiatumque Coriolano est adesse ingens mulierum
agmen, ut qui nec publica maiestate in legatis nec in sacerdotibus
tanta offusa oculis animoque religione motus esset,
multo obstinatior aduersus lacrimas muliebres erat;
2.40.4dein
familiarium quidam qui insignem maestitia inter ceteras
cognouerat Ueturiam, inter nurum nepotesque stantem,
'nisi me frustrantur' inquit, 'oculi, mater tibi coniunxque
2.40.5et liberi adsunt.' Coriolanus prope ut amens consternatus
ab sede sua cum ferret matri obuiae complexum, mulier in
iram ex precibus uersa 'sine, priusquam complexum accipio,
sciam' inquit, 'ad hostem an ad filium uenerim, captiua
materne in castris tuis sim.
2.40.6in hoc me longa uita et infelix
senecta traxit ut exsulem te deinde hostem uiderem? potuisti
populari hanc terram quae te genuit atque aluit?
2.40.7non
tibi, quamuis infesto animo et minaci perueneras, ingredienti
fines ira cecidit? non, cum in conspectu Roma fuit, succurrit:
intra illa moenia domus ac penates mei sunt, mater
coniunx liberique?
2.40.8ergo ego nisi peperissem, Roma non
oppugnaretur; nisi filium haberem, libera in libera patria
mortua essem. sed ego mihi miserius nihil iam pati nec tibi
turpius <us>quam possum,
2.40.9nec ut sum miserrima, diu futura
sum: de his uideris, quos, si pergis, aut immatura mors
aut longa seruitus manet.' uxor deinde ac liberi amplexi,
fletusque ob omni turba mulierum ortus et comploratio sui
patriaeque fregere tandem uirum.
2.40.10complexus inde suos
dimittit: ipse retro ab urbe castra mouit. abductis deinde
legionibus ex agro Romano, inuidia rei oppressum perisse
tradunt, alii alio leto. apud Fabium, longe antiquissimum
auctorem, usque ad senectutem uixisse eundem inuenio;
2.40.11refert certe hanc saepe eum exacta aetate usurpasse uocem
multo miserius seni exsilium esse. non inuiderunt laude
sua mulieribus uiri Romani—adeo sine obtrectatione gloriae
alienae uiuebatur—;
2.40.12monumento quoque quod esset, templum
Fortunae muliebri aedificatum dedicatumque est.
rediere deinde Uolsci adiunctis Aequis in agrum Romanum;
sed Aequi Attium Tullium haud ultra tulere ducem.
2.40.13hinc ex certamine Uolsci Aequine imperatorem coniuncto
exercitui darent, seditio, deinde atrox proelium ortum. ibi
fortuna populi Romani duos hostium exercitus haud minus
pernicioso quam pertinaci certamine confecit.
2.40.14consules T. Sicinius et C. Aquilius. Sicinio Uolsci,
Aquilio Hernici—nam ii quoque in armis erant—prouincia
euenit. eo anno Hernici deuicti: cum Uolscis aequo Marte
discessum est.
