ch. 11
8.11.1
haec,
etsi omnis diuini humanique moris memoria aboleuit noua
peregrinaque omnia priscis ac patriis praeferendo, haud ab
re duxi uerbis quoque ipsis, ut tradita nuncupataque sunt,
referre.
8.11.2Romanis post proelium demum factum Samnites uenisse
subsidio exspectato euentu pugnae apud quosdam auctores
inuenio.
8.11.3Latinis quoque ab Lauinio auxilium, dum deliberando
terunt tempus, uictis demum ferri coeptum;
8.11.4et,
cum iam portis prima signa et pars agminis esset egressa,
nuntio allato de clade Latinorum cum conuersis signis retro
in urbem rediretur, praetorem eorum nomine Milionium
dixisse ferunt pro paulula uia magnam mercedem esse
Romanis soluendam.
8.11.5qui Latinorum pugnae superfuerant,
multis itineribus dissipati cum se in unum conglobassent,
Uescia urbs eis receptaculum fuit.
8.11.6ibi in conciliis Numisius
imperator eorum, adfirmando communem uere Martem belli
utramque aciem pari caede prostrauisse uictoriaeque nomen
tantum penes Romanos esse, ceteram pro uictis fortunam et
illos gerere;
8.11.7funesta duo consulum praetoria, alterum parricidio
filii, alterum consulis deuoti caede; trucidatum exercitum
omnem, caesos hastatos principesque, stragem et ante
signa et post signa factam; triarios postremo rem restituisse.
8.11.8Latinorum etsi pariter accisae copiae sint, tamen supplemento
uel Latium propius esse uel Uolscos quam Romam;
8.11.9itaque si uideatur eis, se ex Latinis et ex Uolscis populis
iuuentute propere excita rediturum infesto exercitu Capuam
esse Romanosque nihil tum minus quam proelium exspectantes
necopinato aduentu perculsurum.
8.11.10fallacibus litteris
circa Latium nomenque Uolscum missis, quia qui non interfuerant
pugnae ad credendum temere faciliores erant,
tumultuarius undique exercitus raptim conscriptus conuenit.
8.11.11huic agmini Torquatus consul ad Trifanum—inter
Sinuessam Minturnasque is locus est—occurrit. priusquam
castris locus caperetur, sarcinis utrimque in aceruum coniectis
pugnatum debellatumque est;
8.11.12adeo enim accisae res
sunt ut consuli uictorem exercitum ad depopulandos agros
eorum ducenti dederent se omnes Latini deditionemque eam
Campani sequerentur.
8.11.13Latium Capuaque agro multati.
Latinus ager Priuernati addito agro et Falernus, qui populi
Campani fuerat, usque ad Uolturnum flumen plebi Romanae
diuiditur.
8.11.14bina in Latino iugera ita ut dodrante ex Priuernati
complerent data, terna in Falerno quadrantibus
etiam pro longinquitate adiectis.
8.11.15extra poenam fuere
Latinorum Laurentes Campanorumque equites, quia non
desciuerant; cum Laurentibus renouari foedus iussum
renouaturque ex eo quotannis post diem decimum Latinarum.
8.11.16equitibus Campanis ciuitas Romana data, monumentoque
ut esset, aeneam tabulam in aede Castoris Romae fixerunt.
uectigal quoque eis Campanus populos iussus pendere in
singulos quotannis—fuere autem mille et sexcenti—denarios
nummos quadringenos quinquagenos.
