ch. 31
9.31.1
consules inter se prouincias partiti: Iunio Samnites,
Aemilio nouum bellum Etruria sorte obuenit.
9.31.2in Samnio
Cluuiarum praesidium Romanum, quia nequiuerat ui capi,
obsessum fame in deditionem acceperant Samnites uerberibusque
foedum in modum laceratos occiderant deditos.
9.31.3huic infensus crudelitati Iunius, nihil antiquius oppugnatione
Cluuiana ratus, quo die adgressus est moenia, ui cepit
atque omnes puberes interfecit.
9.31.4inde uictor exercitus
Bouianum ductus; caput hoc erat Pentrorum Samnitium,
longe ditissimum atque opulentissimum armis uirisque.
9.31.5ibi,
quia haud tantum irarum erat, spe praedae milites accensi
oppido potiuntur. minus itaque saeuitum in hostes est,
praedae plus paene quam ex omni Samnio unquam egestum
benigneque omnis militi concessa.
9.31.6et postquam praepotentem armis Romanum nec acies
subsistere ullae nec castra nec urbes poterant, omnium
principum in Samnio eo curae sunt intentae ut insidiis
quaereretur locus, si qua licentia populando effusus exercitus
excipi ac circumueniri posset.
9.31.7transfugae agrestes et captiui
quidam, pars forte, pars consilio oblati, congruentia ad consulem
adferentes—quae et uera erant—pecoris uim ingentem
in saltum auium compulsam esse, perpulerunt ut praedatum
eo expeditae ducerentur legiones.
9.31.8ibi ingens hostium exercitus
itinera occultus insederat et, postquam intrasse Romanos
uidit saltum, repente exortus cum clamore ac tumultu incautos
inuadit.
9.31.9et primo noua res trepidationem fecit, dum
arma capiunt, sarcinas congerunt in medium; dein postquam,
ut quisque liberauerat se onere aptaueratque armis,
ad signa undique coibant et, notis ordinibus in uetere disciplina
militiae iam sine praecepto ullius sua sponte struebatur
acies,
9.31.10consul ad ancipitem maxime pugnam aduectus desilit
ex equo et Iouem Martemque atque alios testatur deos se
nullam suam gloriam inde sed praedam militi quaerentem
9.31.11in eum locum deuenisse neque in se aliud quam nimiam
ditandi ex hoste militis curam reprehendi posse; ab eo se
dedecore nullam rem aliam quam uirtutem militum uindicaturam.
9.31.12coniterentur modo uno animo omnes inuadere
hostem uictum acie, castris exutum, nudatum urbibus, ultimam
spem furto insidiarum temptantem et loco non armis
fretum.
9.31.13sed quem esse iam uirtuti Romanae inexpugnabilem
locum? Fregellana arx Soranaque et ubicumque iniquo
successum erat loco memorabantur.
9.31.14his accensus miles, omnium immemor difficultatium, uadit
aduersus imminentem hostium aciem. ibi paulum laboris
fuit, dum in aduersum cliuum erigitur agmen;
9.31.15ceterum
postquam prima signa planitiem summam ceperunt sensitque
acies aequo se iam institisse loco, uersus extemplo est terror
in insidiatores easdemque latebras, quibus se paulo ante
texerant, palati atque inermes fuga repetebant.
9.31.16sed loca
difficilia hosti quaesita ipsos tum sua fraude impediebant.
itaque ergo perpaucis effugium patuit; caesa ad uiginti milia
hominum; uictorque Romanus ad oblatam ab hoste praedam
pecorum discurrit.
