Hic Scipio: Faciam, quod vultis, ut potero, et ingrediar in disputationem ea lege, qua credo omnibus
in rebus disserendis utendum esse, si errorem
velis tollere, ut eius rei, de qua quaeretur, si, nomen
-- --
quod sit, conveniat, explicetur, quid declaretur eo nomine; quod si convenerit, tum demum decebit ingredi
in sermonem; numquam enim, quale sit illud, de quo
disputabitur, intellegi poterit, nisi, quid sit, fuerit intellectum prius. Quare, quoniam de re publica quaerimus, hoc primum videamus, quid sit id ipsum, quod
quaerimus. Cum adprobavisset Laelius, Nec
vero, inquit Africanus, ita disseram de re tam inlustri
tamque nota, ut ad illa elementa revolvar, quibus uti
docti homines his in rebus solent, ut a prima congressione maris et feminae, deinde a progenie et cognatione ordiar verbisque, quid sit et quot modis
quidque dicatur, definiam saepius; apud prudentes enim
homines et in maxima re publica summa cum
gloria belli domique versatos cum loquar, non committam, ut non sit inlustrior illa ipsa res, de qua disputem, quam oratio mea; nec enim hoc suscepi, ut tamquam magister persequerer omnia, neque hoc polliceor
me effecturum, ut ne qua particula in hoc sermone
praetermissa sit. Tum Laelius: Ego vero istud ipsum
genus orationis, quod polliceris, expecto.
ch. 25
Est igitur, inquit Africanus, res publica res
populi, populus autem non omnis hominum coetus quoquo modo congregatus, sed coetus multitudinis iuris
consensu et utilitatis communione sociatus. Eius autem
prima causa coeundi est non tam inbecillitas quam
naturalis quaedam hominum quasi congregatio; non
est enim singulare nec solivagum genus hoc, sed ita
generatum, ut ne in omnium quidem rerum affluentia
