3.45
[Note] Venio nunc ad tertium genus illud, in quo esse
videbuntur fortasse angustiae. Cum per populum agi
dicuntur et esse in populi potestate omnia, cum, de
quocumque volt, supplicium sumit multitudo, cum
agunt, rapiunt, tenent, dissipant, quae volunt,
potesne tum, Laeli, negare rem esse illam publicam?
cum populi sint omnia, quoniam quidem populi esse
rem volumus rem publicam. Tum Laelius: Ac nullam
quidem citius negav<e>rim esse rem publicam, quam
istam, quae tota ....... p.pu......... ni.s.ls..
..... mo.....obis non placuit Syracusis fuisse rem
publicam neque Agrigenti neque Athenis, cum essent
tyranni, ne<c> hic, cum decemviri; ne<c> video,
qui magis in multitudinis dominatu rei publicae nomen appareat, quia primum mihi populus non est, ut
tu optime definisti, Scipio, nisi qui consensu iuris
continet<u>r, sed est tam tyrannus iste conventus, quam
si esset unus, hoc etiam taetrior, quia nihil ista, quae
populi speciem et nomen imitatur, immanius belua
est. Nec vero convenit, cum furiosorum bona legibus
in adgnatorum potestate sint, quod eorum iam
ch. 34
3.46
dici possint, cur illa sit res publica resque populi, quae sunt dicta de regno. Et multo etiam
magis, inquit Mummius; nam in regem potius cadit
domini similitudo, quod est unus; plures vero boni in
qua re publica rerum potientur, nihil poterit esse illa
-- --
beatius. Sed tamen vel regnum malo quam liberum
populum; id enim tibi restat genus vitiosissumae rei
publicae tertium.
ch. 35
3.47
Hic Scipio: Adgnosco, inquit, tuum morem istum,
Spuri, aversum a ratione populi; et quamquam
potest id lenius ferri, quam tu soles ferre, tamen adsentior nullum esse de tribus his generibus, quod sit
probandum minus. Illud tamen non adsentior tibi,
praestare regi optimates; si enim sapientia est, quae
gubernet rem publicam, quid tandem interest, haec in
unone sit an in pluribus? Sed errore quodam fallimur ita disputando; cum enim optumates appellantur,
nihil potest videri praestabilius; quid enim
optumo melius cogitari potest? cum autem regis est
facta mentio, occurrit animis rex etiam iniustus. Nos
autem de iniusto rege nihil loquimur nunc, cum de
ipsa regali re publica quaerimus. Quare cogitato Romulum aut Pompilium aut Tullium regem, fortasse
non tam illius te rei publicae paenitebit.
