ch. 20
10.20.1
dum ambo consules omnisque Romana uis in Etruscum
bellum magis inclinat, in Samnio noui exercitus exorti ad
populandos imperii Romani fines per Uescinos in Campaniam
Falernumque agrum transcendunt ingentesque praedas
faciunt.
10.20.2Uolumnium magnis itineribus in Samnium redeuntem—iam
enim Fabio Decioque prorogati imperii finis aderat
—fama de Samnitium exercitu populationibusque Campani
agri ad tuendos socios conuertit.
10.20.3ut in Calenum [agrum]
uenit, et ipse cernit recentia cladis uestigia et Caleni narrant
tantum iam praedae hostes trahere ut uix explicare agmen
possint;
10.20.4itaque iam propalam duces loqui extemplo eundum
in Samnium esse, ut relicta ibi praeda in expeditionem redeant
nec tam oneratum agmen dimicationibus committant.
10.20.5ea quamquam similia ueris erant, certius tamen exploranda
ratus dimittit equites, qui uagos praedatores in agro palantes
intercipiant;
10.20.6ex quibus inquirendo cognoscit ad Uolturnum
flumen sedere hostem, inde tertia uigilia moturum; iter in
Samnium esse.
10.20.7his satis exploratis profectus tanto interuallo ab hostibus
consedit ut nec aduentus suus propinquitate nimia nosci
posset et egredientem e castris hostem opprimeret.
10.20.8aliquanto
ante lucem ad castra accessit gnarosque Oscae
linguae exploratum quid agatur mittit. intermixti hostibus,
quod facile erat in nocturna trepidatione, cognoscunt infrequentia
armatis signa egressa, praedam praedaeque custodes
exire, immobile agmen et sua quemque molientem nullo [inter
alios] consensu nec satis certo imperio.
10.20.9tempus adgrediendi
aptissimum uisum est; et iam lux appetebat; itaque signa
canere iussit agmenque hostium adgreditur.
10.20.10Samnites praeda
impediti, infrequentes armati, pars addere gradum ac prae se
agere praedam, pars stare incerti utrum progredi an regredi
in castra tutius foret; inter cunctationem opprimuntur et
Romani iam transcenderant uallum caedesque ac tumultus
erat in castris.
10.20.11Samnitium agmen, praeterquam hostili tumultu,
captiuorum etiam repentina defectione turbatum
erat,
10.20.12qui partim ipsi soluti uinctos soluebant, partim arma
in sarcinis deligata rapiebant tumultumque proelio ipso terribiliorem
intermixti agmini praebebant.
10.20.13memorandum deinde
edidere facinus; nam Staium Minatium ducem adeuntem
ordines hortantemque inuadunt; dissipatis inde equitibus
qui cum eo aderant ipsum circumsistunt insidentemque
equo captum ad consulem Romanum rapiunt.
10.20.14reuocata
eo tumultu prima signa Samnitium proeliumque iam profligatum
integratum est; nec diutius sustineri potuit.
10.20.15caesa
ad sex milia hominum, duo milia et quingenti capti—in eis
tribuni militum quattuor—signa militaria triginta, et, quod
laetissimum uictoribus fuit, captiuorum recepta septem milia
et quadringenti, <et> praeda ingens sociorum; accitique
edicto domini ad res suas noscendas recipiendasque praestituta
die.
10.20.16quarum rerum non exstitit dominus, militi concessae;
coactique uendere praedam ne alibi quam in armis
animum haberent.
