ch. 33
8.33.1
his uocibus cum
in se magis incitarent dictatorem quam magistro equitum
placarent, iussi de tribunali descendere legati;
8.33.2et silentio
nequiquam per praeconem temptato, prae strepitu ac tumultu
<cum> nec ipsius dictatoris nec apparitorum eius uox
audiretur, nox uelut in proelio certamini finem fecit.
8.33.3magister equitum, iussus postero die adesse, cum omnes
adfirmarent infestius Papirium exarsurum, agitatum contentione
ipsa exacerbatumque, clam ex castris Romam profugit;
8.33.4et patre auctore M. Fabio, qui ter iam consul dictatorque
fuerat, uocato extemplo senatu, cum maxime conquereretur
apud patres uim atque iniuriam dictatoris, repente strepitus
8.33.5ante curiam lictorum summouentium auditur et ipse infensus
aderat, postquam comperit profectum ex castris, cum expedito
equitatu secutus. iteratur deinde contentio et prendi
Fabium Papirius iussit.
8.33.6ubi cum deprecantibus primoribus
patrum atque uniuerso senatu perstaret in incepto immitis
animus,
8.33.7tum pater M. Fabius 'quando quidem' inquit 'apud
te nec auctoritas senatus nec aetas mea, cui orbitatem paras,
nec uirtus nobilitasque magistri equitum a te ipso nominati
ualet nec preces, quae saepe hostem mitigauere, quae
deorum iras placant,
8.33.8tribunos plebis appello et prouoco ad
populum eumque tibi, fugienti exercitus tui, fugienti senatus
iudicium, iudicem fero, qui certe unus plus quam tua dictatura
potest polletque. uidero cessurusne prouocationi sis,
cui rex Romanus Tullus Hostilius cessit.'
ex curia in contionem itur.
8.33.9quo cum paucis dictator,
cum omni agmine principum magister equitum <cum>
escendisset, deduci eum de rostris Papirius in partem inferiorem
iussit.
8.33.10secutus pater 'bene agis' inquit, 'cum eo nos
deduci iussisti unde et priuati uocem mittere possemus.'
ibi primo non tam perpetuae orationes quam altercatio
exaudiebantur;
8.33.11uicit deinde strepitum uox et indignatio
Fabi senis increpantis superbiam crudelitatemque Papiri:
8.33.12se
quoque dictatorem Romae fuisse nec a se quemquam, ne
plebis quidem hominem, non centurionem, non militem,
uiolatum;
8.33.13Papirium tamquam ex hostium ducibus, sic ex
Romano imperatore uictoriam et triumphum petere. quantum
interesse inter moderationem antiquorum et nouam
superbiam crudelitatemque.
8.33.14dictatorem Quinctium Cincinnatum
in L. Minucium consulem ex obsidione a se ereptum
non ultra saeuisse quam ut legatum eum ad exercitum pro
consule relinqueret.
8.33.15M. Furium Camillum in L. Furio, qui
contempta sua senectute et auctoritate foedissimo cum
euentu pugnasset, non solum in praesentia moderatum irae
esse ne quid de collega secus populo aut senatui scriberet,
8.33.16sed cum reuertisset potissimum ex tribunis consularibus
habuisse quem ex collegis optione ab senatu data socium
sibi imperii deligeret.
8.33.17nam populi quidem, penes quem
potestas omnium rerum esset, ne iram quidem unquam
atrociorem fuisse in eos qui temeritate atque inscitia exercitus
amisissent quam ut pecunia eos multaret: capite
anquisitum ob rem bello male gestam de imperatore nullo
ad eam diem esse.
8.33.18nunc ducibus populi Romani, quae ne
uictis quidem bello fas fuerit, uirgas et secures uictoribus et
iustissimos meritis triumphos intentari.
8.33.19quid enim tandem
passurum fuisse filium suum, si exercitum amisisset, si fusus,
fugatus, castris exutus fuisset? quo ultra iram uiolentiamque
eius excessuram fuisse quam ut uerberaret necaretque? quam
conueniens esse
8.33.20propter Q. Fabium ciuitatem in laetitia uictoria
supplicationibus ac gratulationibus esse, eum propter
quem deum delubra pateant, arae sacrificiis fument, honore
donis cumulentur,
8.33.21nudatum uirgis lacerari in conspectu populi
Romani, intuentem Capitolium atque arcem deosque ab se
duobus proeliis haud frustra aduocatos.
8.33.22quo id animo
exercitum, qui eius ductu auspiciisque uicisset, laturum?
quem luctum in castris Romanis, quam laetitiam inter
hostes fore.
8.33.23haec simul iurgans, querens, deum hominumque fidem
obtestans, et complexus filium plurimis cum lacrimis agebat.
