ch. 9
8.9.1
Romani consules, priusquam
educerent in aciem, immolauerunt. Decio caput iocineris a
familiari parte caesum haruspex dicitur ostendisse: alioqui
acceptam dis hostiam esse; Manlium egregie litasse. 'atqui
bene habet' inquit Decius, 'si ab collega litatum est.'
instructis,
8.9.2sicut ante dictum est, ordinibus processere in
aciem; Manlius dextro, Decius laeuo cornu praeerat.
8.9.3primo
utrimque aequis uiribus, eodem ardore animorum gerebatur
res; deinde ab laeuo cornu hastati Romani, non ferentes
impressionem Latinorum, se ad principes recepere.
8.9.4in hac
trepidatione Decius consul M. Ualerium magna uoce inclamat.
'deorum' inquit, 'ope, M. Ualeri, opus est; agedum,
pontifex publicus populi Romani, praei uerba quibus me pro
8.9.5legionibus deuoueam.' pontifex eum togam praetextam
sumere iussit et uelato capite, manu subter togam ad mentum
exserta, super telum subiectum pedibus stantem sic
dicere:
8.9.6'Iane, Iuppiter, Mars pater, Quirine, Bellona, Lares,
Diui Nouensiles, Di Indigetes, Diui, quorum est potestas
nostrorum hostiumque,
8.9.7Dique Manes, uos precor ueneror,
ueniam peto feroque, uti populo Romano Quiritium uim
uictoriam prosperetis hostesque populi Romani Quiritium
terrore formidine morteque adficiatis.
8.9.8sicut uerbis nuncupaui,
ita pro re publica <populi Romani> Quiritium, exercitu,
legionibus, auxiliis populi Romani Quiritium, legiones auxiliaque
hostium mecum Deis Manibus Tellurique deuoueo.'
8.9.9haec ita precatus lictores ire ad T. Manlium iubet
matureque collegae se deuotum pro exercitu nuntiare; ipse
incinctus cinctu Gabino, armatus in equum insiluit ac se in
medios hostes immisit,
8.9.10conspectus ab utraque acie, aliquanto
augustior humano uisu, sicut caelo missus piaculum omnis
deorum irae qui pestem ab suis auersam in hostes ferret.
8.9.11ita omnis terror pauorque cum illo latus signa primo Latinorum
turbauit, deinde in totam penitus aciem peruasit.
8.9.12euidentissimum id fuit quod, quacumque equo inuectus
est, ibi haud secus quam pestifero sidere icti pauebant; ubi
uero corruit obrutus telis, inde iam haud dubie consternatae
cohortes Latinorum fugam ac uastitatem late fecerunt.
8.9.13simul et Romani exsolutis religione animis, uelut tum
primum signo dato coorti pugnam integram ediderunt;
8.9.14nam
et rorarii procurrerant inter antepilanos addiderantque uires
hastatis ac principibus et triarii genu dextro innixi nutum
consulis ad consurgendum exspectabant.
