ch. 16
9.16.1
conuenit iam inde per consules reliqua belli perfecta.
Aulius cum Ferentanis uno secundo proelio debellauit urbemque
ipsam, quo se fusa contulerat acies, obsidibus imperatis
in deditionem accepit.
9.16.2pari fortuna consul alter
cum Satricanis, qui ciues Romani post Caudinam cladem
ad Samnites defecerant praesidiumque eorum in urbem
acceperant, rem gessit.
9.16.3nam cum ad moenia Satrici admotus
esset exercitus legatisque missis ad pacem cum precibus
petendam triste responsum ab consule redditum esset,
nisi praesidio Samnitium interfecto aut tradito ne ad se
remearent, plus ea uoce quam armis inlatis terroris colonis
iniectum.
9.16.4itaque subinde exsequentes quaerendo a consule
legati quonam se pacto paucos et infirmos crederet praesidio
tam ualido et armato uim allaturos, ab iisdem consilium
petere iussi quibus auctoribus praesidium in urbem accepissent,
9.16.5discedunt aegreque impetrato ut de ea re consuli
senatum responsaque ad se referri sineret ad suos redeunt.
9.16.6duae factiones senatum distinebant, una cuius principes
erant defectionis a populo Romano auctores, altera fidelium
ciuium; certatum ab utrisque tamen est ut ad reconciliandam
pacem consuli opera nauaretur.
9.16.7pars altera, cum
praesidium Samnitium, quia nihil satis praeparati erat ad
obsidionem tolerandam, excessurum proxima nocte esset,
enuntiare consuli satis habuit qua noctis hora quaque porta
et quam in uiam egressurus hostis foret;
9.16.8altera, quibus inuitis
descitum ad Samnites erat, eadem nocte portam etiam consuli
aperuerunt armatosque clam hoste in urbem acceperunt.
9.16.9ita duplici proditione et praesidium Samnitium insessis circa
uiam siluestribus locis necopinato oppressum est, et ab urbe
plena hostium clamor sublatus momentoque unius horae
caesus Samnis, Satricanus captus, et omnia in potestate consulis
erant;
9.16.10qui quaestione habita quorum opera defectio
esset facta, quos sontes comperit, uirgis caesos securi percussit
praesidioque ualido imposito arma Satricanis ademit.
9.16.11inde ad triumphum decessisse Romam Papirium Cursorem
scribunt, qui eo duce Luceriam receptam Samnitesque sub
iugum missos auctores sunt.
9.16.12et fuit uir haud dubie dignus
omni bellica laude, non animi solum uigore sed etiam corporis
uiribus excellens.
9.16.13praecipua pedum pernicitas inerat,
quae cognomen etiam dedit; uictoremque cursu omnium
aetatis suae fuisse ferunt [et] seu uirium ui seu exercitatione
multa, cibi uinique eundem capacissimum;
9.16.14nec cum ullo
asperiorem, quia ipse inuicti ad laborem corporis esset, fuisse
militiam pediti pariter equitique;
9.16.15equites etiam aliquando
ausos ab eo petere ut sibi pro re bene gesta laxaret aliquid
laboris;
9.16.16quibus ille 'ne nihil remissum dicatis, remitto'
inquit, 'ne utique dorsum demulceatis cum ex equis descendetis'.
et uis erat in eo uiro imperii ingens pariter in
socios ciuesque.
9.16.17Praenestinus praetor per timorem segnius
ex subsidiis suos duxerat in primam aciem; quem cum
inambulans ante tabernaculum uocari iussisset, lictorem
expedire securem iussit.
9.16.18ad quam uocem exanimi stante
Praenestino, 'agedum, lictor, excide radicem hanc' inquit
'incommodam ambulantibus', perfusumque ultimi supplicii
metu multa dicta dimisit.
9.16.19haud dubie illa aetate, qua
nulla uirtutum feracior fuit, nemo unus erat uir quo magis
innixa res Romana staret. quin eum parem destinant animis
magno Alexandro ducem, si arma Asia perdomita in
Europam uertisset.—
