ch. 9
9.9.1
tum Postumius 'interea dedite' inquit 'profanos nos,
quos salua religione potestis; dedetis deinde et istos sacrosanctos
cum primum magistratu abierint,
9.9.2sed, se me audiatis,
priusquam dedantur, hic in comitio uirgis caesos, hanc iam
ut intercalatae poenae usuram habeant.
9.9.3nam quod deditione
nostra negant exsolui religione populum, id istos
magis ne dedantur quam quia ita se res habeat dicere, quis
adeo iuris fetialium expers est qui ignoret?
9.9.4neque ego
infitias eo, patres conscripti, tam sponsiones quam foedera
sancta esse apud eos homines apud quos iuxta diuinas
religiones fides humana colitur; sed iniussu populi nego
quicquam sanciri posse quod populum teneat.
9.9.5an, si
eadem superbia, qua sponsionem istam expresserunt nobis
Samnites, coegissent nos uerba legitima dedentium urbes
nuncupare, deditum populum Romanum uos tribuni diceretis
et hanc urbem, templa, delubra, fines, aquas Samnitium
esse?
9.9.6omitto deditionem, quoniam de sponsione agitur;
quid tandem, si spopondissemus urbem hanc relicturum
populum Romanum? si incensurum? si magistratus, si
senatum, si leges non habiturum? si sub regibus futurum?
9.9.7di meliora, inquis. atqui non indignitas rerum sponsionis
uinculum leuat; si quid est in quo obligari populus possit,
in omnia potest. et ne illud quidem, quod quosdam forsitan
moueat, refert, consul an dictator an praetor spoponderit.
9.9.8et hoc ipsi etiam Samnites iudicauerunt, quibus non
fuit satis consules spondere, sed legatos, quaestores, tribunos
militum spondere coegerunt.
9.9.9nec a me nunc quisquam quaesiuerit quid ita spoponderim,
cum id nec consulis ius esset nec illis spondere
pacem quae mei non erat arbitrii, nec pro uobis qui nihil
mandaueratis possem.
9.9.10nihil ad Caudium, patres conscripti,
humanis consiliis gestum est; di immortales et uestris et
hostium imperatoribus mentem ademerunt.
9.9.11nec nos in
bello satis cauimus et illi male partam uictoriam male
perdiderunt, dum uix locis quibus uicerant credunt, dum
quacumque condicione arma uiris in arma natis auferre
festinant.
9.9.12an, si sana mens fuisset, difficile illis fuit, dum
senes ab domo ad consultandum accersunt, mittere Romam
legatos? cum senatu, cum populo de pace ac foedere agere?
9.9.13tridui iter expeditis erat; interea in indutiis res fuisset,
donec ab Roma legati aut uictoriam illis certam aut pacem
adferrent. ea demum sponsio esset quam populi iussu
spopondissemus.
9.9.14sed neque uos tulissetis nec nos spopondissemus;
nec fas fuit alium rerum exitum esse quam ut
illi uelut somnio laetiore quam quod mentes eorum capere
possent nequiquam eluderentur,
9.9.15et nostrum exercitum eadem
quae impedierat fortuna expediret, uanam uictoriam uanior
inritam faceret pax, sponsio interponeretur quae neminem
praeter sponsorem obligaret.
9.9.16quid enim uobiscum, patres
conscripti, quid cum populo Romano actum est? quis
uos appellare potest, quis se a uobis dicere deceptum?
hostis an ciuis? hosti nihil spopondistis, ciuem neminem
spondere pro uobis iussistis.
9.9.17nihil ergo uobis nec nobiscum
est quibus nihil mandastis, nec cum Samnitibus cum quibus
nihil egistis.
9.9.18Samnitibus sponsores nos sumus rei satis locupletes
in id quod nostrum est, in id quod praestare possumus,
corpora nostra et animos; in haec saeuiant, in haec ferrum,
in haec iras acuant.
9.9.19quod ad tribunos attinet, consulite utrum
praesens deditio eorum fieri possit an in diem differatur; nos
interim, T. Ueturi uosque ceteri, uilia haec capita, luendae sponsionis
feramus et nostro supplicio liberemus Romana arma.'
