1Divitias alius fulvo sibi congerat auro
2Et teneat culti iugera multa soli,
3Quem labor adsiduus vicino terreat hoste,
4Martia cui somnos classica pulsa fugent:
5Me mea paupertas vita traducat inerti,
6Dum meus adsiduo luceat igne focus.
7Ipse seram teneras maturo tempore vites
8Rusticus et facili grandia poma manu;
9Nec spes destituat, sed frugum semper acervos
10Praebeat et pleno pinguia musta lacu.
11Nam veneror, seu stipes habet desertus in agris
12Seu vetus in trivio florida serta lapis,
13Et quodcumque mihi pomum novus educat annus,
14Libatum agricolae ponitur ante deo.
15Flava Ceres, tibi sit nostro de rure corona
16Spicea, quae templi pendeat ante fores,
17Pomosisque ruber custos ponatur in hortis,
18Terreat ut saeva falce Priapus aves.
19Vos quoque, felicis quondam, nunc pauperis agri
20Custodes, fertis munera vestra, Lares.
21Tunc vitula innumeros lustrabat caesa iuvencos,
22Nunc agna exigui est hostia parva soli.
23Agna cadet vobis, quam circum rustica pubes
24Clamet “io messes et bona vina date”.
25Iam modo iam possim contentus vivere parvo
26Nec semper longae deditus esse viae,
27Sed Canis aestivos ortus vitare sub umbra
28Arboris ad rivos praetereuntis aquae.
29Nec tamen interdum pudeat tenuisse bidentem
30Aut stimulo tardos increpuisse boves,
31Non agnamve sinu pigeat fetumve capellae
32Desertum oblita matre referre domum.
33At vos exiguo pecori, furesque lupique,
34Parcite: de magno est praeda petenda grege.
35Hic ego pastoremque meum lustrare quotannis
36Et placidam soleo spargere lacte Palem.
37Adsitis, divi, neu vos e paupere mensa
38Dona nec e puris spernite fictilibus.
39Fictilia antiquus primum sibi fecit agrestis
40Pocula, de facili conposuitque luto.
41Non ego divitias patrum fructusque requiro,
42Quos tulit antiquo condita messis avo:
43Parva seges satis est, satis requiescere lecto
44Si licet et solito membra levare toro.
45Quam iuvat inmites ventos audire cubantem
46Et dominam tenero continuisse sinu
47Aut, gelidas hibernus aquas cum fuderit Auster,
48Securum somnos igne iuvante sequi.
49Hoc mihi contingat. Sit dives iure, furorem
50Qui maris et tristes ferre potest pluvias.
51O quantum est auri pereat potiusque smaragdi,
52Quam fleat ob nostras ulla puella vias.
53Te bellare decet terra, Messalla, marique,
54Ut domus hostiles praeferat exuvias;
55Me retinent vinctum formosae vincla puellae,
56Et sedeo duras ianitor ante fores.
57Non ego laudari curo, mea Delia; tecum
58Dum modo sim, quaeso segnis inersque vocer.
59Te spectem, suprema mihi cum venerit hora,
60Te teneam moriens deficiente manu.
61Flebis et arsuro positum me, Delia, lecto,
62Tristibus et lacrimis oscula mixta dabis.
63Flebis: non tua sunt duro praecordia ferro
64Vincta, neque in tenero stat tibi corde silex.
65Illo non iuvenis poterit de funere quisquam
66Lumina, non virgo, sicca referre domum.
67Tu manes ne laede meos, sed parce solutis
68Crinibus et teneris, Delia, parce genis.
69Interea, dum fata sinunt, iungamus amores:
70Iam veniet tenebris Mors adoperta caput,
71Iam subrepet iners aetas, nec amare decebit,
72Dicere nec cano blanditias capite.
73Nunc levis est tractanda Venus, dum frangere postes
74Non pudet et rixas inseruisse iuvat.
75Hic ego dux milesque bonus: vos, signa tubaeque,
76Ite procul, cupidis volnera ferte viris,
77Ferte et opes: ego conposito securus acervo
78Despiciam dites despiciamque famem.
1Adde merum vinoque novos conpesce dolores,
2Occupet ut fessi lumina victa sopor,
3Neu quisquam multo percussum tempora baccho
4Excitet, infelix dum requiescit amor.
5Nam posita est nostrae custodia saeva puellae,
6Clauditur et dura ianua firma sera.
7Ianua difficilis domini, te verberet imber,
8Te Iovis imperio fulmina missa petant.
9Ianua, iam pateas uni mihi, victa querelis,
10Neu furtim verso cardine aperta sones.
11Et mala siqua tibi dixit dementia nostra,
12Ignoscas: capiti sint precor illa meo.
13Te meminisse decet, quae plurima voce peregi
14Supplice, cum posti florida serta darem.
15Tu quoque ne timide custodes, Delia, falle,
16Audendum est: fortes adiuvat ipsa Venus.
17Illa favet, seu quis iuvenis nova limina temptat,
18Seu reserat fixo dente puella fores;
19Illa docet molli furtim derepere lecto,
20Illa pedem nullo ponere posse sono,
21Illa viro coram nutus conferre loquaces
22Blandaque conpositis abdere verba notis.
23Nec docet hoc omnes, sed quos nec inertia tardat
24Nec vetat obscura surgere nocte timor.
25En ego cum tenebris tota vagor anxius urbe,
26
27Nec sinit occurrat quisquam, qui corpora ferro
28Volneret aut rapta praemia veste petat.
29Quisquis amore tenetur, eat tutusque sacerque
30Qualibet: insidias non timuisse decet.
31Non mihi pigra nocent hibernae frigora noctis,
32Non mihi, cum multa decidit imber aqua.
33Non labor hic laedit, reseret modo Delia postes
34Et vocet ad digiti me taciturna sonum.
35Parcite luminibus, seu vir seu femina fiat
36Obvia: celari volt sua furta Venus.
37Neu strepitu terrete pedum neu quaerite nomen
38Neu prope fulgenti lumina ferte face.
39Siquis et inprudens adspexerit, occulat ille
40Perque deos omnes se meminisse neget:
41Nam fuerit quicumque loquax, is sanguine natam,
42Is Venerem e rapido sentiet esse mari.
43Nec tamen huic credet coniunx tuus, ut mihi verax
44Pollicita est magico saga ministerio.
45Hanc ego de caelo ducentem sidera vidi,
46Fluminis haec rapidi carmine vertit iter,
47Haec cantu finditque solum Manesque sepulcris
48Elicit et tepido devocat ossa rogo;
49Iam tenet infernas magico stridore catervas,
50Iam iubet adspersas lacte referre pedem.
51Cum libet, haec tristi depellit nubila caelo,
52Cum libet, aestivo convocat orbe nives.
53Sola tenere malas Medeae dicitur herbas,
54Sola feros Hecates perdomuisse canes.
55Haec mihi conposuit cantus, quis fallere posses:
56Ter cane, ter dictis despue carminibus.
57Ille nihil poterit de nobis credere cuiquam,
58Non sibi, si in molli viderit ipse toro.
59Tu tamen abstineas aliis: nam cetera cernet
60Omnia, de me uno sentiet ipse nihil.
61Quid, credam? nempe haec eadem se dixit amores
62Cantibus aut herbis solvere posse meos,
63Et me lustravit taedis, et nocte serena
64Concidit ad magicos hostia pulla deos.
65Non ego, totus abesset amor, sed mutuus esset,
66Orabam, nec te posse carere velim.
67Ferreus ille fuit, qui, te cum posset habere,
68Maluerit praedas stultus et arma sequi.
69Ille licet Cilicum victas agat ante catervas,
70Ponat et in capto Martia castra solo,
71Totus et argento contextus, totus et auro
72Insideat celeri conspiciendus equo,
73Ipse boves mea si tecum modo Delia possim
74Iungere et in solito pascere monte pecus,
75Et te, dum liceat, teneris retinere lacertis,
76Mollis et inculta sit mihi somnus humo.
77Quid Tyrio recubare toro sine amore secundo
78Prodest, cum fletu nox vigilanda venit?
79Nam neque tum plumae nec stragula picta soporem
80Nec sonitus placidae ducere posset aquae.
81Num Veneris magnae violavi numina verbo,
82Et mea nunc poenas inpia lingua luit?
83Num feror incestus sedes adiisse deorum
84Sertaque de sanctis deripuisse focis?
85Non ego, si merui, dubitem procumbere templis
86Et dare sacratis oscula liminibus,
87Non ego tellurem genibus perrepere supplex
88Et miserum sancto tundere poste caput.
89At tu, qui laetus rides mala nostra, caveto
90Mox tibi: non uni saeviet usque deus.
91Vidi ego, qui iuvenum miseros lusisset amores,
92Post Veneris vinclis subdere colla senem
93Et sibi blanditias tremula conponere voce
94Et manibus canas fingere velle comas,
95Stare nec ante fores puduit caraeve puellae
96Ancillam medio detinuisse foro.
97Hunc puer, hunc iuvenis turba circumterit arta,
98Despuit in molles et sibi quisque sinus.
99At mihi parce, Venus: semper tibi dedita servit
100Mens mea: quid messes uris acerba tuas?
1Ibitis Aegaeas sine me, Messalla, per undas,
2O utinam memores ipse cohorsque mei.
3Me tenet ignotis aegrum Phaeacia terris,
4Abstineas avidas, Mors, modo, nigra, manus.
5Abstineas, Mors atra, precor: non hic mihi mater
6Quae legat in maestos ossa perusta sinus,
7Non soror, Assyrios cineri quae dedat odores
8Et fleat effusis ante sepulcra comis,
9Delia non usquam; quae me cum mitteret urbe,
10Dicitur ante omnes consuluisse deos.
11Illa sacras pueri sortes ter sustulit: illi
12Rettulit e trinis omina certa puer.
13Cuncta dabant reditus: tamen est deterrita numquam,
14Quin fleret nostras respiceretque vias.
15Ipse ego solator, cum iam mandata dedissem,
16Quaerebam tardas anxius usque moras.
17Aut ego sum causatus aves aut omina dira,
18Saturni sacram me tenuisse diem.
19O quotiens ingressus iter mihi tristia dixi
20Offensum in porta signa dedisse pedem!
21Audeat invito ne quis discedere Amore,
22Aut sciat egressum se prohibente deo.
23Quid tua nunc Isis mihi, Delia, quid mihi prosunt
24Illa tua totiens aera repulsa manu,
25Quidve, pie dum sacra colis, pureque lavari
26Te—memini—et puro secubuisse toro?
27Nunc, dea, nunc succurre mihi—nam posse mederi
28Picta docet templis multa tabella tuis—,
29Ut mea votivas persolvens Delia voces
30Ante sacras lino tecta fores sedeat
31Bisque die resoluta comas tibi dicere laudes
32Insignis turba debeat in Pharia.
33At mihi contingat patrios celebrare Penates
34Reddereque antiquo menstrua tura Lari.
35Quam bene Saturno vivebant rege, priusquam
36Tellus in longas est patefacta vias!
37Nondum caeruleas pinus contempserat undas,
38Effusum ventis praebueratque sinum,
39Nec vagus ignotis repetens conpendia terris
40Presserat externa navita merce ratem.
41Illo non validus subiit iuga tempore taurus,
42Non domito frenos ore momordit equus,
43Non domus ulla fores habuit, non fixus in agris,
44Qui regeret certis finibus arva, lapis.
45Ipsae mella dabant quercus, ultroque ferebant
46Obvia securis ubera lactis oves.
47Non acies, non ira fuit, non bella, nec ensem
48Inmiti saevus duxerat arte faber.
49Nunc Iove sub domino caedes et vulnera semper,
50Nunc mare, nunc leti mille repente viae.
51Parce, pater. timidum non me periuria terrent,
52Non dicta in sanctos inpia verba deos.
53Quodsi fatales iam nunc explevimus annos,
54Fac lapis inscriptis stet super ossa notis:
55“Hic iacet inmiti consumptus morte Tibullus,
56Messallam terra dum sequiturque mari.”
57Sed me, quod facilis tenero sum semper Amori,
58Ipsa Venus campos ducet in Elysios.
59Hic choreae cantusque vigent, passimque vagantes
60Dulce sonant tenui gutture carmen aves,
61Fert casiam non culta seges, totosque per agros
62Floret odoratis terra benigna rosis;
63Ac iuvenum series teneris inmixta puellis
64Ludit, et adsidue proelia miscet Amor.
65Illic est, cuicumque rapax mors venit amanti,
66Et gerit insigni myrtea serta coma.
67At scelerata iacet sedes in nocte profunda
68Abdita, quam circum flumina nigra sonant:
69Tisiphoneque inpexa feros pro crinibus angues
70Saevit, et huc illuc inpia turba fugit.
71Tum niger in porta serpentum Cerberus ore
72Stridet et aeratas excubat ante fores.
73Illic Iunonem temptare Ixionis ausi
74Versantur celeri noxia membra rota,
75Porrectusque novem Tityos per iugera terrae
76Adsiduas atro viscere pascit aves.
77Tantalus est illic, et circum stagna, sed acrem
78Iam iam poturi deserit unda sitim,
79Et Danai proles, Veneris quod numina laesit,
80In cava Lethaeas dolia portat aquas.
81Illic sit, quicumque meos violavit amores,
82Optavit lentas et mihi militias.
83At tu casta precor maneas, sanctique pudoris
84Adsideat custos sedula semper anus.
85Haec tibi fabellas referat positaque lucerna
86Deducat plena stamina longa colu,
87At circa gravibus pensis adfixa puella
88Paulatim somno fessa remittat opus.
89Tum veniam subito, nec quisquam nuntiet ante,
90Sed videar caelo missus adesse tibi.
91Tunc mihi, qualis eris, longos turbata capillos,
92Obvia nudato, Delia, curre pede.
93Hoc precor, hunc illum nobis Aurora nitentem
94Luciferum roseis candida portet equis.
1“Sic umbrosa tibi contingant tecta, Priape,
2Ne capiti soles, ne noceantque nives:
3Quae tua formosos cepit sollertia? certe
4Non tibi barba nitet, non tibi culta coma est,
5Nudus et hibernae producis frigora brumae,
6Nudus et aestivi tempora sicca Canis.”
7Sic ego; tum Bacchi respondit rustica proles
8Armatus curva sic mihi falce deus:
9“O fuge te tenerae puerorum credere turbae,
10Nam causam iusti semper amoris habent.
11Hic placet, angustis quod equom conpescit habenis,
12Hic placidam niveo pectore pellit aquam,
13Hic, quia fortis adest audacia, cepit; at illi
14Virgineus teneras stat pudor ante genas.
15Sed ne te capiant, primo si forte negabit,
16Taedia: paulatim sub iuga colla dabit.
17Longa dies homini docuit parere leones,
18Longa dies molli saxa peredit aqua;
19Annus in apricis maturat collibus uvas,
20Annus agit certa lucida signa vice.
21Nec iurare time: Veneris periuria venti
22Inrita per terras et freta summa ferunt.
23Gratia magna Iovi: vetuit pater ipse valere,
24Iurasset cupide quicquid ineptus amor,
25Perque suas inpune sinit Dictynna sagittas
26Adfirmes crines perque Minerva suos.
27At si tardus eris, errabis: transiet aetas.
28Quam cito non segnis stat remeatque dies,
29Quam cito purpureos deperdit terra colores,
30Quam cito formosas populus alta comas!
31Quam iacet, infirmae venere ubi fata senectae,
32Qui prior Eleo est carcere missus equos!
33Vidi iam iuvenem, premeret cum serior aetas,
34Maerentem stultos praeteriisse dies.
35Crudeles divi! serpens novus exuit annos,
36Formae non ullam fata dedere moram.
37Solis aeterna est Baccho Phoeboque iuventas,
38Nam decet intonsus crinis utrumque deum.
39Tu, puero quodcumque tuo temptare libebit,
40Cedas: obsequio plurima vincet amor.
41Neu comes ire neges, quamvis via longa paretur
42Et Canis arenti torreat arva siti,
43Quamvis praetexens picta ferrugine caelum
44Venturam anticipet imbrifer arcus aquam.
45Vel si caeruleas puppi volet ire per undas,
46Ipse levem remo per freta pelle ratem.
47Nec te paeniteat duros subiisse labores
48Aut opera insuetas adteruisse manus,
49Nec, velit insidiis altas si claudere valles,
50Dum placeas, umeri retia ferre negent.
51Si volet arma, levi temptabis ludere dextra:
52Saepe dabis nudum, vincat ut ille, latus.
53Tum tibi mitis erit, rapias tum cara licebit
54Oscula: pugnabit, sed tamen apta dabit.
55Rapta dabit primo, post adferet ipse roganti,
56Post etiam collo se inplicuisse velit.
57Heu male nunc artes miseras haec saecula tractant:
58Iam tener adsuevit munera velle puer.
59At tu, qui venerem docuisti vendere primus,
60Quisquis es, infelix urgeat ossa lapis.
61Pieridas, pueri, doctos et amate poetas,
62Aurea nec superent munera Pieridas.
63Carmine purpurea est Nisi coma: carmina ni sint,
64Ex umero Pelopis non nituisset ebur.
65Quem referent Musae, vivet, dum robora tellus,
66Dum caelum stellas, dum vehet amnis aquas.
67At qui non audit Musas, qui vendit amorem,
68Idaeae currus ille sequatur Opis
69Et tercentenas erroribus expleat urbes
70Et secet ad Phrygios vilia membra modos.
71Blanditiis volt esse locum Venus ipsa: querelis
72Supplicibus, miseris fletibus illa favet.”
73Haec mihi, quae canerem Titio, deus edidit ore,
74Sed Titium coniunx haec meminisse vetat.
75Pareat ille suae; vos me celebrate magistrum,
76Quos male habet multa callidus arte puer.
77Gloria cuique sua est: me, qui spernentur, amantes
78Consultent: cunctis ianua nostra patet.
79Tempus erit, cum me Veneris praecepta ferentem
80Deducat iuvenum sedula turba senem.
81Heu heu quam Marathus lento me torquet amore!
82Deficiunt artes, deficiuntque doli.
83Parce, puer, quaeso, ne turpis fabula fiam,
84Cum mea ridebunt vana magisteria.
1Asper eram et bene discidium me ferre loquebar,
2At mihi nunc longe gloria fortis abest.
3Namque agor ut per plana citus sola verbere turben,
4Quem celer adsueta versat ab arte puer.
5Ure ferum et torque, libeat ne dicere quicquam
6Magnificum post haec: horrida verba doma.
7Parce tamen, per te furtivi foedera lecti,
8Per venerem quaeso conpositumque caput.
9Ille ego, cum tristi morbo defessa iaceres,
10Te dicor votis eripuisse meis,
11Ipseque te circum lustravi sulphure puro,
12Carmine cum magico praecinuisset anus;
13Ipse procuravi, ne possent saeva nocere
14Somnia, ter sancta deveneranda mola;
15Ipse ego velatus filo tunicisque solutis
16Vota novem Triviae nocte silente dedi.
17Omnia persolvi: fruitur nunc alter amore,
18Et precibus felix utitur ille meis.
19At mihi felicem vitam, si salva fuisses,
20Fingebam demens, sed renuente deo.
21Rura colam, frugumque aderit mea Delia custos,
22Area dum messes sole calente teret,
23Aut mihi servabit plenis in lintribus uvas
24Pressaque veloci candida musta pede;
25Consuescet numerare pecus, consuescet amantis
26Garrulus in dominae ludere verna sinu.
27Illa deo sciet agricolae pro vitibus uvam,
28Pro segete spicas, pro grege ferre dapem.
29Illa regat cunctos, illi sint omnia curae,
30At iuvet in tota me nihil esse domo.
31Huc veniet Messalla meus, cui dulcia poma
32Delia selectis detrahat arboribus;
33Et tantum venerata virum hunc sedula curet,
34Huic paret atque epulas ipsa ministra gerat.
35Haec mihi fingebam, quae nunc Eurusque Notusque
36Iactat odoratos vota per Armenios.
37Saepe ego temptavi curas depellere vino,
38At dolor in lacrimas verterat omne merum.
39Saepe aliam tenui, sed iam cum gaudia adirem,
40Admonuit dominae deseruitque Venus.
41Tunc me discedens devotum femina dixit
42Et pudet et narrat scire nefanda meam.
43Non facit hoc verbis, facie tenerisque lacertis
44Devovet et flavis nostra puella comis.
45Talis ad Haemonium Nereis Pelea quondam
46Vecta est frenato caerula pisce Thetis.
47Haec nocuere mihi, quod adest huic dives amator;
48Venit in exitium callida lena meum.
49Sanguineas edat illa dapes atque ore cruento
50Tristia cum multo pocula felle bibat;
51Hanc volitent animae circum sua fata querentes
52Semper et e tectis strix violenta canat;
53Ipsa fame stimulante furens herbasque sepulcris
54Quaerat et a saevis ossa relicta lupis,
55Currat et inguinibus nudis ululetque per urbes,
56Post agat e triviis aspera turba canum.
57Eveniet: dat signa deus; sunt numina amanti,
58Saevit et iniusta lege relicta Venus.
59At tu quam primum sagae praecepta rapacis
60Desere, nam donis vincitur omnis amor.
61Pauper erit praesto semper, te pauper adibit
62Primus et in tenero fixus erit latere,
63Pauper in angusto fidus comes agmine turbae
64Subicietque manus efficietque viam,
65Pauper ad occultos furtim deducet amicos
66Vinclaque de niveo detrahet ipse pede.
67Heu canimus frustra, nec verbis victa patescit
68Ianua, sed plena est percutienda manu.
69At tu, qui potior nunc es, mea fata timeto:
70Versatur celeri Fors levis orbe rotae.
71Non frustra quidam iam nunc in limine perstat
72Sedulus ac crebro prospicit ac refugit,
73Et simulat transire domum, mox deinde recurrit,
74Solus et ante ipsas excreat usque fores.
75Nescio quid furtivus amor parat. utere quaeso,
76Dum licet: in liquida nat tibi linter aqua.
1Semper, ut inducar, blandos offers mihi voltus,
2Post tamen es misero tristis et asper, Amor.
3Quid tibi saevitiae mecum est? an gloria magna est
4Insidias homini conposuisse deum?
5Nam mihi tenduntur casses: iam Delia furtim
6Nescio quem tacita callida nocte fovet.
7Illa quidem tam multa negat, sed credere durum est:
8Sic etiam de me pernegat usque viro.
9Ipse miser docui, quo posset ludere pacto
10Custodes: heu heu nunc premor arte mea,
11Fingere nunc didicit causas, ut sola cubaret,
12Cardine nunc tacito vertere posse fores.
13Tum sucos herbasque dedi, quis livor abiret,
14Quem facit inpresso mutua dente venus.
15At tu, fallacis coniunx incaute puellae,
16Me quoque servato, peccet ut illa nihil.
17Neu iuvenes celebret multo sermone, caveto,
18Neve cubet laxo pectus aperta sinu,
19Neu te decipiat nutu, digitoque liquorem
20Ne trahat et mensae ducat in orbe notas.
21Exibit quam saepe, time, seu visere dicet
22Sacra Bonae maribus non adeunda Deae.
23At mihi si credas, illam sequar unus ad aras;
24Tunc mihi non oculis sit timuisse meis.
25Saepe, velut gemmas eius signumque probarem,
26Per causam memini me tetigisse manum;
27Saepe mero somnum peperi tibi, at ipse bibebam
28Sobria subposita pocula victor aqua.
29Non ego te laesi prudens: ignosce fatenti,
30Iussit Amor: contra quis ferat arma deos?
31Ille ego sum, nec me iam dicere vera pudebit,
32Instabat tota cui tua nocte canis.
33Quid tenera tibi coniuge opus? tua si bona nescis
34Servare, frustra clavis inest foribus.
35Te tenet, absentes alios suspirat amores
36Et simulat subito condoluisse caput.
37At mihi servandam credas: non saeva recuso
38Verbera, detrecto non ego vincla pedum.
39Tum procul absitis, quisquis colit arte capillos,
40Et fluit effuso cui toga laxa sinu,
41Quisquis et occurret, ne possit crimen habere,
42Stet procul aut alia ~stet procul~ ante via.
43Sic fieri iubet ipse deus, sic magna sacerdos
44Est mihi divino vaticinata sono.
45Haec ubi Bellonae motu est agitata, nec acrem
46Flammam, non amens verbera torta timet;
47Ipsa bipenne suos caedit violenta lacertos
48Sanguineque effuso spargit inulta deam,
49Statque latus praefixa veru, stat saucia pectus,
50Et canit eventus, quos dea magna monet:
51“Parcite, quam custodit Amor, violare puellam,
52Ne pigeat magno post didicisse malo.
53Adtigerit, labentur opes, ut volnere nostro
54Sanguis, ut hic ventis diripiturque cinis.”
55Et tibi nescio quas dixit, mea Delia, poenas;
56Si tamen admittas, sit precor illa levis.
57Non ego te propter parco tibi, sed tua mater
58Me movet atque iras aurea vincit anus.
59Haec mihi te adducit tenebris multoque timore
60Coniungit nostras clam taciturna manus,
61Haec foribusque manet noctu me adfixa proculque
62Cognoscit strepitus me veniente pedum.
63Vive diu mihi, dulcis anus: proprios ego tecum,
64Sit modo fas, annos contribuisse velim.
65Te semper natamque tuam te propter amabo:
66Quicquid agit, sanguis est tamen illa tuos.
67Sit modo casta, doce, quamvis non vitta ligatos
68Impediat crines nec stola longa pedes.
69Et mihi sint durae leges, laudare nec ullam
70Possim ego, quin oculos adpetat illa meos,
71Et siquid peccasse putet, ducarque capillis
72Inmerito pronas proripiarque vias.
73Non ego te pulsare velim, sed, venerit iste
74Si furor, optarim non habuisse manus;
75Nec saevo sis casta metu, sed mente fideli,
76Mutuus absenti te mihi servet amor.
77At, quae fida fuit nulli, post victa senecta
78Ducit inops tremula stamina torta manu
79Firmaque conductis adnectit licia telis
80Tractaque de niveo vellere ducta putat.
81Hanc animo gaudente vident iuvenumque catervae
82Conmemorant merito tot mala ferre senem,
83Hanc Venus exalto flentem sublimis Olympo
84Spectat et, infidis quam sit acerba, monet.
85Haec aliis maledicta cadant; nos, Delia, amoris
86Exemplum cana simus uterque coma.
1Hunc cecinere diem Parcae fatalia nentes
2Stamina, non ulli dissoluenda deo,
3Hunc fore, Aquitanas posset qui fundere gentes,
4Quem tremeret forti milite victus Atax.
5Evenere: novos pubes Romana triumphos
6Vidit et evinctos bracchia capta duces;
7At te victrices lauros, Messalla, gerentem
8Portabat nitidis currus eburnus equis.
9Non sine me est tibi partus honos: Tarbella Pyrene
10Testis et Oceani litora Santonici,
11Testis Arar Rhodanusque celer magnusque Garunna,
12Carnutis et flavi caerula lympha Liger.
13An te, Cydne, canam, tacitis qui leniter undis
14Caeruleus placidis per vada serpis aquis,
15Quantus et aetherio contingens vertice nubes
16Frigidus intonsos Taurus alat Cilicas?
17Quid referam, ut volitet crebras intacta per urbes
18Alba Palaestino sancta columba Syro,
19Utque maris vastum prospectet turribus aequor
20Prima ratem ventis credere docta Tyros,
21Qualis et, arentes cum findit Sirius agros,
22Fertilis aestiva Nilus abundet aqua?
23Nile pater, quanam possim te dicere causa
24Aut quibus in terris occuluisse caput?
25Te propter nullos tellus tua postulat imbres,
26Arida nec pluvio supplicat herba Iovi.
27Te canit atque suum pubes miratur Osirim
28Barbara, Memphiten plangere docta bovem.
29Primus aratra manu sollerti fecit Osiris
30Et teneram ferro sollicitavit humum,
31Primus inexpertae conmisit semina terrae
32Pomaque non notis legit ab arboribus.
33Hic docuit teneram palis adiungere vitem,
34Hic viridem dura caedere falce comam;
35Illi iucundos primum matura sapores
36Expressa incultis uva dedit pedibus.
37Ille liquor docuit voces inflectere cantu,
38Movit et ad certos nescia membra modos,
39Bacchus et agricolae magno confecta labore
40Pectora tristitiae dissoluenda dedit.
41Bacchus et adflictis requiem mortalibus adfert,
42Crura licet dura conpede pulsa sonent.
43Non tibi sunt tristes curae nec luctus, Osiri,
44Sed chorus et cantus et levis aptus amor,
45Sed varii flores et frons redimita corymbis,
46Fusa sed ad teneros lutea palla pedes
47Et Tyriae vestes et dulcis tibia cantu
48Et levis occultis conscia cista sacris.
49Huc ades et Genium ludis Geniumque choreis
50Concelebra et multo tempora funde mero:
51Illius et nitido stillent unguenta capillo,
52Et capite et collo mollia serta gerat.
53Sic venias hodierne: tibi dem turis honores,
54Liba et Mopsopio dulcia melle feram.
55At tibi succrescat proles, quae facta parentis
56Augeat et circa stet veneranda senem.
57Nec taceat monumenta viae, quem Tuscula tellus
58Candidaque antiquo detinet Alba Lare.
59Namque opibus congesta tuis hic glarea dura
60Sternitur, hic apta iungitur arte silex.
61Te canit agricola, a magna cum venerit urbe
62Serus inoffensum rettuleritque pedem.
63At tu, Natalis multos celebrande per annos,
64Candidior semper candidiorque veni.
1Non ego celari possum, quid nutus amantis
2Quidve ferant miti lenia verba sono.
3Nec mihi sunt sortes nec conscia fibra deorum,
4Praecinit eventus nec mihi cantus avis:
5Ipsa Venus magico religatum bracchia nodo
6Perdocuit multis non sine verberibus.
7Desine dissimulare: deus crudelius urit,
8Quos videt invitos subcubuisse sibi.
9Quid tibi nunc molles prodest coluisse capillos
10Saepeque mutatas disposuisse comas,
11Quid fuco splendente genas ornare, quid ungues
12Artificis docta subsecuisse manu?
13Frustra iam vestes, frustra mutantur amictus,
14Ansaque conpressos conligat arta pedes.
15Illa placet, quamvis inculto venerit ore
16Nec nitidum tarda compserit arte caput.
17Num te carminibus, num te pallentibus herbis
18Devovit tacito tempore noctis anus?
19Cantus vicinis fruges traducit ab agris,
20Cantus et iratae detinet anguis iter,
21Cantus et e curru Lunam deducere temptat
22Et faceret, si non aera repulsa sonent.
23Quid queror heu misero carmen nocuisse, quid herbas?
24Forma nihil magicis utitur auxiliis:
25Sed corpus tetigisse nocet, sed longa dedisse
26Oscula, sed femori conseruisse femur.
27Nec tu difficilis puero tamen esse memento:
28Persequitur poenis tristia facta Venus.
29Munera ne poscas: det munera canus amator,
30Ut foveat molli frigida membra sinu.
31Carior est auro iuvenis, cui levia fulgent
32Ora nec amplexus aspera barba terit.
33Huic tu candentes umero subpone lacertos,
34Et regum magnae despiciantur opes.
35At Venus invenit puero concumbere furtim,
36Dum timet et teneros conserit usque sinus,
37Et dare anhelanti pugnantibus umida linguis
38Oscula et in collo figere dente notas.
39Non lapis hanc gemmaeque iuvant, quae frigore sola
40Dormiat et nulli sit cupienda viro.
41Heu sero revocatur amor seroque iuventas,
42Cum vetus infecit cana senecta caput.
43Tum studium formae est: coma tum mutatur, ut annos
44Dissimulet viridi cortice tincta nucis;
45Tollere tum cura est albos a stirpe capillos
46Et faciem dempta pelle referre novam.
47At tu, dum primi floret tibi temporis aetas,
48Utere: non tardo labitur illa pede.
49Neu Marathum torque: puero quae gloria victo est?
50In veteres esto dura, puella, senes.
51Parce precor tenero: non illi sontica causa est,
52Sed nimius luto corpora tingit amor.
53Vel miser absenti maestas quam saepe querelas
54Conicit, et lacrimis omnia plena madent!
55“Quid me spernis?” ait. “poterat custodia vinci:
56Ipse dedit cupidis fallere posse deus.
57Nota venus furtiva mihi est, ut lenis agatur
58Spiritus, ut nec dent oscula rapta sonum;
59Et possum media quamvis obrepere nocte
60Et strepitu nullo clam reserare fores.
61Quid prosunt artes, miserum si spernit amantem
62Et fugit ex ipso saeva puella toro?
63Vel cum promittit, subito sed perfida fallit,
64Est mihi nox multis evigilanda malis.
65Dum mihi venturam fingo, quodcumque movetur,
66Illius credo tunc sonuisse pedes.”
67Desistas lacrimare, puer: non frangitur illa,
68Et tua iam fletu lumina fessa tument.
69Oderunt, Pholoe, moneo, fastidia divi,
70Nec prodest sanctis tura dedisse focis.
71Hic Marathus quondam miseros ludebat amantes,
72Nescius ultorem post caput esse deum;
73Saepe etiam lacrimas fertur risisse dolentis
74Et cupidum ficta detinuisse mora:
75Nunc omnes odit fastus, nunc displicet illi
76Quaecumque obposita est ianua dura sera.
77At te poena manet, ni desinis esse superba.
78Quam cupies votis hunc revocare diem!
1Quid mihi si fueras miseros laesurus amores,
2Foedera per divos, clam violanda, dabas?
3A miser, et siquis primo periuria celat,
4Sera tamen tacitis Poena venit pedibus.
5Parcite, caelestes: aequum est inpune licere
6Numina formosis laedere vestra semel.
7Lucra petens habili tauros adiungit aratro
8Et durum terrae rusticus urget opus,
9Lucra petituras freta per parentia ventis
10Ducunt instabiles sidera certa rates:
11Muneribus meus est captus puer, at deus illa
12In cunerem et liquidas munera vertat aquas.
13Iam mihi persolvet poenas, pulvisque decorem
14Detrahet et ventis horrida facta coma;
15Uretur facies, urentur sole capilli,
16Deteret invalidos et via longa pedes.
17Admonui quotiens “auro ne pollue formam:
18Saepe solent auro multa subesse mala.
19Divitiis captus siquis violavit amorem,
20Asperaque est illi difficilisque Venus.
21Ure meum potius flamma caput et pete ferro
22Corpus et intorto verbere terga seca.
23Nec tibi celandi spes sit peccare paranti:
24Est deus, occultos qui vetat esse dolos.
25Ipse deus tacito permisit lene ministro,
26Ederet ut multo libera verba mero;
27Ipse deus somno domitos emittere vocem
28Iussit et invitos facta tegenda loqui.”
29Haec ego dicebam: nunc me flevisse loquentem,
30Nunc pudet ad teneros procubuisse pedes.
31Tum mihi iurabas nullo te divitis auri
32Pondere, non gemmis, vendere velle fidem,
33Non tibi si pretium Campania terra daretur,
34Non tibi si, Bacchi cura, Falernus ager.
35Illis eriperes verbis mihi sidera caeli
36Lucere et puras fulminis esse vias.
37Quin etiam flebas: at non ego fallere doctus
38Tergebam umentes credulus usque genas.
39Quid faciam, nisi et ipse fores in amore puellae?
40Sed precor exemplo sit levis illa tuo.
41O quotiens, verbis ne quisquam conscius esset,
42Ipse comes multa lumina nocte tuli!
43Saepe insperanti venit tibi munere nostro
44Et latuit clausas post adoperta fores.
45Tum miser interii, stulte confisus amari:
46Nam poteram ad laqueos cautior esse tuos.
47Quin etiam adtonita laudes tibi mente canebam,
48Et me nunc nostri Pieridumque pudet.
49Illa velim rapida Volcanus carmina flamma
50Torreat et liquida deleat amnis aqua.
51Tu procul hinc absis, cui formam vendere cura est
52Et pretium plena grande referre manu.
53At te, qui puerum donis corrumpere es ausus,
54Rideat adsiduis uxor inulta dolis,
55Et cum furtivo iuvenem lassaverit usu,
56Tecum interposita languida veste cubet.
57Semper sint externa tuo vestigia lecto,
58Et pateat cupidis semper aperta domus;
59Nec lasciva soror dicatur plura bibisse
60Pocula vel plures emeruisse viros.
61Illam saepe ferunt convivia ducere Baccho,
62Dum rota Luciferi provocet orta diem.
63Illa nulla queat melius consumere noctem
64Aut operum varias disposuisse vices.
65At tua perdidicit, nec tu, stultissime, sentis,
66Cum tibi non solita corpus ab arte movet.
67Tune putas illam pro te disponere crines
68Aut tenues denso pectere dente comas?
69Ista haec persuadet facies, auroque lacertos
70Vinciat et Tyrio prodeat apta sinu?
71Non tibi, sed iuveni cuidam volt bella videri,
72Devoveat pro quo remque domumque tuam.
73Nec facit hoc vitio, sed corpora foeda podagra
74Et senis amplexus culta puella fugit.
75Huic tamen adcubuit noster puer: hunc ego credam
76Cum trucibus venerem iungere posse feris.
77Blanditiasne meas aliis tu vendere es ausus?
78Tune aliis demens oscula ferre mea?
79Tum flebis, cum me vinctum puer alter habebit
80Et geret in regno regna superba tuo.
81At tua tum me poena iuvet, Venerique merenti
82Fixa notet casus aurea palma meos:
83“Hanc tibi fallaci resolutus amore Tibullus
84Dedicat et grata sis, dea, mente rogat.”
1Quis fuit, horrendos primus qui protulit enses?
2Quam ferus et vere ferreus ille fuit!
3Tum caedes hominum generi, tum proelia nata,
4Tum brevior dirae mortis aperta via est.
5An nihil ille miser meruit, nos ad mala nostra
6Vertimus, in saevas quod dedit ille feras?
7Divitis hoc vitium est auri, nec bella fuerunt,
8Faginus adstabat cum scyphus ante dapes.
9Non arces, non vallus erat, somnumque petebat
10Securus sparsas dux gregis inter oves.
11Tunc mihi vita foret, volgi nec tristia nossem
12Arma nec audissem corde micante tubam;
13Nunc ad bella trahor, et iam quis forsitan hostis
14Haesura in nostro tela gerit latere.
15Sed patrii servate Lares: aluistis et idem,
16Cursarem vestros cum tener ante pedes.
17Neu pudeat prisco vos esse e stipite factos:
18Sic veteris sedes incoluistis avi.
19Tum melius tenuere fidem, cum paupere cultu
20Stabat in exigua ligneus aede deus.
21Hic placatus erat, seu quis libaverat uva,
22Seu dederat sanctae spicea serta comae,
23Atque aliquis voti compos liba ipse ferebat
24Postque comes purum filia parva favum.
25At nobis aerata, Lares, depellite tela,
25a
25b
26Hostiaque e plena rustica porcus hara.
27Hanc pura cum veste sequar myrtoque canistra
28Vincta geram, myrto vinctus et ipse caput.
29Sic placeam vobis: alius sit fortis in armis
30Sternat et adversos Marte favente duces,
31Ut mihi potanti possit sua dicere facta
32Miles et in mensa pingere castra mero.
33Quis furor est atram bellis accersere mortem?
34Inminet et tacito clam venit illa pede.
35Non seges est infra, non vinea culta, sed audax
36Cerberus et Stygiae navita turpis aquae;
37Illic percussisque genis ustoque capillo
38Errat ad obscuros pallida turba lacus.
39Quam potius laudandus hic est, quem prole parata
40Occupat in parva pigra senecta casa.
41Ipse suas sectatur oves, at filius agnos,
42Et calidam fesso conparat uxor aquam.
43Sic ego sim, liceatque caput candescere canis,
44Temporis et prisci facta referre senem.
45Interea pax arva colat. pax candida primum
46Duxit araturos sub iuga curva boves,
47Pax aluit vites et sucos condidit uvae,
48Funderet ut nato testa paterna merum,
49Pace bidens vomerque nitent—at tristia duri
50Militis in tenebris occupat arma situs—
51Rusticus e lucoque vehit, male sobrius ipse,
52Uxorem plaustro progeniemque domum.
53Sed Veneris tum bella calent, scissosque capillos
54Femina perfractas conqueriturque fores.
55Flet teneras subtusa genas, sed victor et ipse
56Flet sibi dementes tam valuisse manus.
57At lascivus Amor rixae mala verba ministrat,
58Inter et iratum lentus utrumque sedet.
59A, lapis est ferrumque, suam quicumque puellam
60Verberat: e caelo deripit ille deos.
61Sit satis e membris tenuem rescindere vestem,
62Sit satis ornatus dissoluisse comae,
63Sit lacrimas movisse satis: quater ille beatus,
64Quo tenera irato flere puella potest.
65Sed manibus qui saevus erit, scutumque sudemque
66Is gerat et miti sit procul a Venere.
67At nobis, Pax alma, veni spicamque teneto,
68Perfluat et pomis candidus ante sinus.
